Vilom Shabd in Hindi ( Antonyms ): विलोम शब्द – विपरीतार्थक शब्द: हिंदी ग्रामर के आज के पोस्ट में हम जानेंगे विलोम शब्द के बारे में इस पाठ में हम आपको Vilom Shabd in Hindi क्या है, opposite words in hindi बारे में जानेगे.
Vilom Shabd in Hindi – विलोम शब्द
विलोम का अर्थ होता है उल्टा। जब किसी शब्द का उल्टा या विपरीत अर्थ दिया जाता है उस शब्द को विलोम शब्द कहते हैं अथार्त एक – दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्दों को विलोम शब्द कहते हैं। इसे विपरीतार्थक शब्द भी कहते हैं।
विलोम शब्द बनाने के नियम
- लिंग परिवर्तन से-
जैसे- भाई – बहन , राजा -रानी , वर-वधू , लड़का-लडकी , गाय-बैल , कुत्ता-कुतिया आदि। - अलग जाति के शब्दों से-
जैसे- अधम-उत्तम , अधिकतम-न्यूनतम , अनुराग-विराग , आजाद-गुलाम , आगे-पीछे , कडवा-मीठा आदि। - उपसर्ग से-
जैसे- ईश्वर-अनीश्वर , आस्था-अनास्था , अस्वस्थ-स्वस्थ , मान-अपमान आदि। - उपसर्ग की तरह प्रयोग होने वाले शब्दों के बदलने से-
जैसे- गणतन्त्र-राजतंत्र , एकतंत्र-बहुतंत्र , उत्तरायण-दक्षिणायण , विशालकाय-लघुकाय आदि। - नज समास के पद बनाकर-
जैसे- आदि-अनादि , संभव-असंभव , आस्तिक-नास्तिक , अनाथ-सनाथ आदि।
विलोम शब्द के उदारहण – opposite words in hindi
अ, आ, ओ , औ से शुरू होने वाले शब्द
- अच्छा – बुरा
- अंकुश – निरंकुश
- अनुकूल – प्रतिकूल
- अनित्य – नित्य
- अनुलोम – विलोम
- अनभिज्ञ – भिज्ञ
- अभिज्ञ – अनभिज्ञ
- अर्पण – ग्रहण
- अपेक्षा – उपेक्षा
- अर्वाचीन – प्राचीन
- अपकार – उपकार
- अवलम्ब – निरालम्ब
- अल्प – अधिक
- अधम – उत्तम
- अवनत – उन्नत
- अन्तरंग- बहिरंग
- अनाथ – सनाथ
- अथ – इति
- आदर – अनादर
- अदेय – देय
- अन्तरंग – बहिरंग
- अंतर – बाह्य
- अपेक्षित – अनपेक्षित
- अतल – वितल
- असली – नकली
- अरूचि – सुरूचि
- अपकार – उपकार
- अनागत – आगत
- अस्त – उदय
- अस्ताचल – उदयाचल
- अनातुर – आतुर
- अनैतिहासिक – ऐतिहासिक
- अपचार – उपचार
- अवरोह – आरोह
- अनुत्तीर्ण – उत्तीर्ण
- अन्धकार – प्रकाश
- अल्पायु – दीर्घायु
- अनुराग – विराग
- आदि – अंत
- आगामी – गत
- आग्रह – दुराग्रह
- अनुज – अग्रज
- आकर्षण – विकर्षण
- अधिक – न्यून
- आदान – प्रदान
- आलस्य – स्फूर्ति
- अर्थ – अनर्थ
- आदर्श – यथार्थ
- आय – व्यय
- आहार – निराहार
- अल्पभाषी – बहोत बोलने वाला
- आतुर – शांत
- आरोह – अवरोह
- आचार – अनाचार
- आदत्त – प्रदत्त
- आवृत – अनावृत
- आच्छादित – अनाछ्दित
- आधुनिक – प्राचीन
- अस्त – उदय
- अघम – उत्तम
- अंदरूनी – बाहरी
- अक्षम – सक्षम
इ, ई से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- इच्छा – अनिच्छा
- इहलोक – परलोक
- ईश्वर – अनीश्वर
- ईर्ष्या – प्रेम
- इष्ट – अनिष्ट
- इधर – उधर
- इकट्ठा – अलग
- इति – अथ
- इंसाफ – गैर इंसाफ
- इकहरा – दुहरा
- ईद – मुहर्रम
- ईमानदार – बेईमान
- इसका – उसका
- यीश – अनीश
- ईषत – अलम
- इच्छित – अनिच्छित
- ईश्वरवाद – अनीश्वरवाद
उ, ऊ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- उत्कर्ष – अपकर्ष
- उत्थान – पतन
- उद्यमी – आलसी
- उर्वर – ऊसर
- उधार – नगद
- उत्कृष्ट – निकृष्ट
- उत्तम – अधम
- उपस्थित – अनुपस्थित
- उचित्त – अनुचित
- उषा – संध्या
- उग्र – सौम्य
- उदार – अनुदार
- उपकार – अपकार
- उन्नति – अवनति
- उपयुक्त – अनुपयुक्त
- उपाय – निरुपाय
- उत्तरायण – दक्षिणायन
- उपचार – अपचार
- उन्नयन -अवनयन
- उपयोगी – अनुपयोगी
- उष्ण – शीत , शीतल
- उदास – प्रसन्न , प्रफुल्ल
- उदित – अस्त
- उच्च – निम्न
- उपजीव्य – उपजीवी
- उतीर्ण – अनुत्तीर्ण
- उपकारक – अपकारक
- उतार – चढ़ाव
- उदीची -प्रतीची
- उपजाऊ – बंजर
- उपार्जित -स्वंयप्राप्त
- उत्पतन – निपतन , अवतरण
- उदात्त – अनुदात्त
- ऊँच – नीच
- उन्मूलन – मुलन
- उपयोग – दुरूपयोग
- उपसर्ग – प्रत्यय
- उतर – दक्षिण
- उन्मीलन – निमीलन
ए , ऐ , ऋ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- एकता – अनेकता
- एडी – चोटी
- एकल – बहुल
- ऐतिहासिक – अनैतिहासिक
- एकाग्र – चंचंल
- ऐश्वर्य – अनैश्वर्य
- एकत्र – विकर्ण
- एक – अनेक
- ऐहिक – पारलौकिक
- एकांगी – सर्वांगीण
- ऐसा – वैसा
- ऐक्य – अनैक्य
- एकमुखी – बहुमुखी
- एकतंत्र – बहुतंत्र
- एकेश्वरवाद – बहुदेववाद
- ऋजु – वक्र
- ऋत – अनृत
- ऋणात्मक – धनात्मक
- ऋषि – संसारी
- ऋण – उऋण
क, ख से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- कृतज्ञ – कृतघ्न
- खेद – प्रसन्नता
- क्रय – विक्रय
- कनिष्ठ – ज्येष्ठ
- कृष – स्थूल
- कृष्ण – शुक्ल
- कंकाल – शरीर
- कंगला – खुशहाल
- कंजूस – दानी
- कंटक – पुष्प
- कंठस्थ – विस्मरण
- कंपन – स्थिर
- कई – एक
- कगार – मंझधार
- कटरा – कटरी
- कटुता – मधुरता
- कटुक्ति – सूक्ति
- कट्टर – उदार
- कठिन – सरल
- कठोर – कोमल
- कडवा – मीठा
- कथन – चुप्पी
- कथ्य – अकथ्य
- कद्रदान – नाकद्र
- कनिष्ठ – वरिष्ठ
- कपट – निष्कपट
- कपाल – पद
- कम – ज्यादा
- कमखर्च – खर्चीला
- करतल – पदतल
- करार – बेकरार
- कपूत – सपूत
- कबूलना – नकारना
- कर्जदार – महाजन
- कर्ण कटु – कर्ण प्रिय
- कर्मशाला – विश्रामशाला
- कर्मशील – कर्महीन
- कलकल – शांत
- करीना – बेढंग
- करुण – निष्ठुर
- कीर्ति – अपकीर्ति
- कृत्रिम – प्रा कृत
- कर्मण्य – अकर्मण्य
- कर्कश – कोमल, मधुर , सुशील
- कुरूप – सुरूप, सुंदर
च , छ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- छूत – अछूत
- छली – निश्चल
- चढ़ाव – उतार
- चर – अचर
- चल – अचल
- चाह – अनचाह
- चिरन्तर – नश्वर
- चेतन – अचेतन
- चोर – साधु
- चोर – पुलिस
- चंचल – स्थिर
- चतुर – मूर्ख
- चाहा – अनचाहा
- चालाक – बेवकूफ
- चुस्त – ढीला
- चय – अपचय
- चिकना – रुखड़ा
- चाँदनी – अँधेरा
- चमकदार – चमकहीन
- चालू – सुस्त , बंद
- चिंतित – निश्चिंत
- चपल – गंभीर
- छांह – धूप
- छाया – प्रकाश, रोशनी
- छेद्य – अछेद्य
- छूट – कैद
- चौड़ी – संकरी, तंग
- छोटा – बड़ा
ज, झ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- जागरूक – उदासीन
- जन्म – मृत्यु
- जीवन – मरण
- जंगम – स्थावर
- जटिल – सरल
- जड़ – चेतन
- ज्येष्ठ – कनिष्ठ
- जल – स्थल
- जातीय – विजातीय
- ज्वार – भाटा
- जाग्रत – सुषुप्त
- जीत – हार
- झूठ – सच
- झोंपड़ी – महल
- जंगली – पालतू
- जय – पराजय
- ज्योति – तम
- जल्दी – देरी
- जीवित – मृत
- ज्योतिर्मय – तमोमय
- जोड़ – घटाव
- जेय – अजेय
- जवानी – बुढ़ापा
- जाड़ा – गर्मी
- जीव – निर्जीव
- जब – तब
- जीना – मरना
- जमीन – आसमान
- जनता – सरकार
- जीवात्मा – परमात्मा
- झूठा – सच्चा
- झगड़ा – मेल , मिलाप
ठ, ड, ढ और त, थ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- ठंडा – गर्म
- ठोस – तरल
- डरपोक – निडर, साहसी
- ढलना – चढना
- ढीठ – संकोची
- ढालवाँ – चढ़ाव, चढाई
- तम – ज्योति
- तिमिर – प्रकाश
- तीव्र – मंद
- तुकांत – अतुकांत
- ताप – शीत
- तामसिक – सात्विक
- तरल – ठोस
- तरुण – वृद्ध
- तारीफ – शिकायत
- तिक्त – मधुर
- तीक्ष्ण – कुंठित
- तटस्थ – पक्षपाती
- तृषा – तृप्ति
- त्याज्य – अत्याज्य
- त्यागी – स्वार्थी
- थोक – खुदरा
- थोडा – बहुत
- ताना – भरना
- तृषा – तृप्ति
- तीक्षण – कुंठित
- तृप्त – अतृप्त
- थलचर – जलचर
- तुल – अतुल
- तकलीफ – आराम
- तपन – ठंडक
न , प से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- न्याय – अन्याय
- प्यार – घर्णा
- नूतन – पुरातन
- निंदा – स्तुति
- नख – शिख
- नैसर्गिक – कृत्रिम
- नश्वर – साश्वत
- निकट – दूर
- निर्मल – मलिन
- निरर्थक – सार्थक
- निर्जीव – सजीव
- नेकी – बदी
- पाप – पुण्य
- पूर्ण – अपूर्ण
- प्रत्यक्ष – परोक्ष
- प्रमुख – सामान्य
- पूर्ववर्ती – परवर्ती
- प्रवृति – निवृति
- पठित – अपठित
- प्रश्न – उत्तर
- परतंत्र – स्वतंत्र
- पक्ष – विपक्ष
- परमार्थ – स्वार्थ
- प्रधान – गौण
- पुष्ट – अपुष्ट
- प्रतिकूल – अनुकूल
- निर्माण – ध्वंस
- निर्मल – मलिन
- नया – पुराना
- निडर – डरपोक
- पका – अधपका
- पसंद – नापसंद
- पूरा – आधा
- पूर्व – पश्चिम
- पतला – मोटा
- निर्दय – सदय
- निषिद्ध – विहित
- निष्काम – सकाम
- प्राचीन – नवीन
- प्राची – प्रतीची
- प्रभु – भृत्य
- प्रसाद – अवसाद
- पूर्ववर्ती – परवर्ती
- पाश्चत्य – पौवार्त्य
- निजी – सार्वजनिक
- नकद – उधार
- नियमित – अनियमित
- निश्चित – अनिश्चित
- निरक्षर – साक्षर
- नूतन – पुरातन
- नीचा – ऊँचा
- नकली – असली
- पतिव्रता – कुलटा
- प्रलय – सृष्टि
- प्रभावित – अप्रभावित
- पोषण – कुपोषण
- परिचित – अपरिचित
- प्रवेश – निकास
- पदोन्नति – पदावनति
- प्रारम्भ – अंत
- परकीया – स्वकीया
- नागरिक – ग्रामीण
- प्रभु – दास
- निर्लज – सलज्ज
- नगर – ग्राम
- निदय – सदय
- निश्छल – छली
य, र से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- राजा – रानी, रंक
- रात – दिन
- यश – अपयश
- रुग्ण – स्वस्थ
- रक्षक – भक्षक
- रहित – सहित
- रात्रि – दिवस
- योगी – भोगी
- रचना – विनाश
- रत – विरत
- राजतंत्र – प्रजातंत्र
- रिक्त – पूर्ण
- रंगीन – रंगहीन
ल, व से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- वृष्टि – अनावृष्टि
- विधि – निषेध
- लोभ – संतोष
- विपन्न – संपन्न
- विशुद्ध – दूषित
- विरोध – समर्थन
- लोभी – संतोषी
- लेन – देन
- लौह – स्वर्ण
- वन – मरु
- विरह – मिलन
- विशालकाय – लघुकाय
- विश्वास – संदेह
- विवाद – निर्णय
- विशिष्ट – साधारण
- विस्तार – संक्षेप
- लघु – गुरु
- लौकिक – अलौकिक
- लिप्त – अलिप्त
- लुप्त – व्यक्त
- वसंत – पतझड़
- वरदान – अभिशाप
- वाद – प्रतिवाद
- वास्तविक – अवास्तविक
- विकास – पतन
- विवादास्पद – निर्विवाद
- विनय – अविनय
- विशालकाय – लघुकाय
- वृद्ध – बालक
- विश्वास – अविश्वास
- विषम – सम
- वीर – कायर
- विवेक – अविवेक
- विशलेषण – संश्लेषण
- विजय – पराजय
- व्यवहारिक – अव्यवहारिक
- वृहत – लघु
- वीरान – आबाद
- वैतनिक – अवैतनिक
- व्यक्त – अव्यक्त
- व्यर्थ – सार्थक
- व्यय – आय
- व्यष्टि – समष्टि
- विद्या – अविद्या
- विरत – निरत
- विशेष – सामान्य
- विपत्ति – संपत्ति
- विभक्त – अविभक्त
- विदुषी – अज्ञानी
- विद्वान् – मूर्ख
स, श, और श्र, ष से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- सहयोग – असहयोग
- स्त्री – पुरुष
- सोत्साह – निरुत्साह
- स्वाधीन – पराधीन
- सजीव – निर्जीव
- सुगंध – दुर्गंध
- संक्षेप – विस्तार
- सरस – नीरस
- सौभाग्य – दुर्भाग्य
- सगुण – निर्गुण
- शुष्क – आद्र
- शयन – जागरण
- शीत – उष्ण
- सक्रिय – निष्क्रिय
- सफल – असफल
- सज्जन – दुर्जन
- शुभ – अशुभ
- संतोष – असंतोष
- समझदार – नासमझ
- शकुन – अपशकुन
- सामिष – निरामिष
- सूक्ष्म – स्थूल
- शासक – शासित
- शुचि – अशुचि
- शोषण – पोषण
- समास – व्यास
- सम्पद – विपद
- स्थावर – जंगम
- स्वकीया – परकीया
- संगत – असंगत
- संत – असंत
- श्वेत – श्याम
- सदाशय – दुराशय
- सपूत – कपूत
- समाज – व्यक्ति
- ससीम – असीम
- संकीर्ण – उदार
- सूक्ष्म – स्थूल
- सुगम – दुर्गम
- सुभग – दुर्भग
- श्रव्य – दृष्य
- श्रांत – अश्रांत
- शक्तिशाली – शक्तिहीन
- शिष्य – गुरु
ह, क्ष, और त्र, ज्ञ से शुरू होने वाले विलोम शब्द
- हार – जीत
- हानि – लाभ
- हर्ष – शोक
- क्षणिक – शाश्वत
- हास्य – रुदन
- क्षम – अक्षम
- क्षर – अक्षर
- क्षुद्र – महान
- क्षम्य – अक्षम्य
- क्षमा – दंड
- क्षणिक – शास्वत
- क्षर – अक्षर
- ह्स्व – दीर्घ
- हित – अहित
- हिंसा – अहिंसा
इसे जरुर पढ़े : Hindi Varnamala – हिंदी वर्णमाला की पूरी जानकारी
तो दोस्तों यहां पर हम हमारी Vilom Shabd in Hindi ( Antonyms ): विलोम शब्द – विपरीतार्थक शब्द की पूरी जानकारी को समाप्त करते हैं आशा करते हैं कि आपको Vilom Shabd in Hindi, opposite words in hindi के बारे में पूरी जानकारी मिल गई हो. अगर आपको हिंदी ग्रामर संबंधी और भी किसी प्रकार की जानकारी चाहिए तो आप हमें कमेंट में पूछ सकते हैं हम आपको रिप्लाई जरूर देंगे.